Achtergrond

Het spoor in Nederland kent een lange en rijke geschiedenis.Pragmatisch en functioneel aangelegd, is in de negentiende en vroeg twintigste eeuw een landelijk dekkend netwerk ontstaan. Dit netwerk heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de maatschappelijke en economische ontwikkeling van Nederland. Op basis van deze functionele basis is in ruim 150 jaar tijd een rijke spoorcultuur ontstaan. Deze bestaat bij gratie van – soms harde – ontmoetingen en koppelingen tussen techniek, natuur, landschap, stad en andere infrastructuur. Het is de basiskwaliteit van het Nederlandse spoor. De rijke geschiedenis is ook op diverse andere plekken terug te vinden. Neem bijvoorbeeld de vele historische stationsgebouwen, oude spoorbruggen en de wijze waarop spoor en landschap op verschillende plekken in het land bijna één geheel zijn geworden. Het huidige spoor, haar omgeving en historie reiken talloze kansen en kwaliteiten aan. Ze zijn een belangrijke inspiratiebron bij de grote (maatschappelijke) opgaven waarvoor het spoor staat. Bovenal kunnen ze van betekenis zijn voor het versterken van het comfort en de beleving van de reiziger. Bureau Spoor­bouwmeester is zich bewust van de rijke geschiedenis en al dan niet verborgen kansen en kwaliteiten: van de techniek en pragmatiek en de daaruit gegroeide spoorcultuur.

Institutioneel ontwerp

De discipline architectuur heeft altijd een centrale rol gespeeld binnen het spoor. Architecten zijn en waren betrokken bij de bouw van stations, de aanleg van kunstwerken, ingrepen in het landschap en diverse andere bouwwerken rond het spoor. De rol van ontwerper was dermate groot dat zij hoe langer hoe meer in vaste dienst van de spoorwegmaatschappijen kwamen werken, met de functie van Spoor­bouwmeester als exemplarisch voorbeeld. Naast de architectonische discipline, kent het spoor ook een kenmerkende vormgevings- en design traditie. Deze is geworteld in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw. Samenvallend met het moderniseringsplan Spoorslag 70 werd een nieuwe huisstijl ontwikkel die, ‘van vlag tot treinstel’, de Nederlandse Spoorwegen van een nieuw imago zou voorzien: modern, met allure en marktgericht. De afdeling design werd verantwoordelijk voor de vormgeving van reisinformatie, bewegwijzering, spoorboekjes, spoorvertrekstaten etc. In de jaren zeventig breiden de designwerkzaamheden zich uit naar het industrieel ontwerp. Designers werden nu ook betrokken bij de ontwikkeling van materieel, het interieur van treinen en de ontwikkelingen van meubilair. Organisatorisch was de design discipline onderdeel van verschillende afdelingen; van NS Design, de afdeling Vormgeving (deel van NS Corporate Communicatie) tot het huidige Bureau Spoor­bouwmeester. Net als de discipline architectuur heeft het design een centrale positie in het Spoorbeeld: het samenhangende beleid op diverse schaalniveaus voor ontwerpopgaven binnen het spoor.