Een nieuwe visie op licht

Onlangs publiceerden we het Handboek Stationsverlichting dat de nieuwe standaard is voor verlichtingsontwerpen op stations. In dit handboek ‘Nieuw Licht op Stations’, dat de afgelopen jaren door ProRail en NS is beproefd, wordt licht expliciet ingezet als ontwerpmiddel. Als integraal onderdeel van het totaalontwerp, kunnen kunst- en daglicht een belangrijke bijdrage leveren aan een beter en prettiger station.

Innovatief

In Nieuw Licht op Stations omschrijven NS Stations, ProRail en Bureau Spoor­bouwmeester hun ambities voor licht op stations. Om deze te bereiken is een nieuwe benadering en een andere manier van ontwerpen nodig. Van kijken naar wat een armatuur doet, naar kijken wat het licht doet; hoe ondersteunt licht de functies in de verschillende domeinen en hoe kunnen licht en verlichting de kwaliteitsslag versterken die we de afgelopen jaren op stations gemaakt hebben? En misschien wel het belangrijkste: hoe kan licht de gewenste ervaring en de beleving van de reiziger optimaal ondersteunen zodat zij het station en de omgeving als prettig, overzichtelijk en veilig ervaren en zich welkom voelen tijdens de reis?
Aanvullend op technische specificaties en richtlijnen, hanteren we in de nieuwe aanpak hiervoor ruimtelijke uitgangspunten. Deze ontwerpuitgangspunten voor het verlichtingsplan bepaal je in een drietal stappen die in het handboek één voor één worden toegelicht.
Wanneer het verlichtingsontwerp integraal onderdeel gaat uitmaken van de opgave voor het het station, valt er in het publieke domein nog veel winst te behalen en niet alleen in onderhoudstermijnen en energiereductie. “Het is een andere manier van kijken” vertelt Jos van den Hende van Bureau Spoor­bouwmeester: “en dat is misschien wel de grootste innovatie in dit doorgaans door techniek gedreven vakgebied.”

Design for All

“Nu de verlichting op de stations aangepast wordt om deze optimaal

Een van de vier kernwaarden van het Spoorbeeld. Andere kernwaarden zijn menselijk, vertrouwd en karakteristiek.

te maken voor iedereen -dus ook als je minder goed ziet-, is dit de katalysator en motor van een nieuwe kijk op verlichting op stations”, zegt Tjebbe Ruskamp van het programma ProRail Verlichting dat samen met Bureau Spoor­bouwmeester aan de wieg stond van de nieuwe aanpak. Het Ministerie van IenW wil dat alle stations, dus alle kleine stations maar ook iedere uithoek op een groot station,

Een van de vier kernwaarden van het Spoorbeeld. Andere kernwaarden zijn menselijk, vertrouwd en karakteristiek.

is voor iedereen. Zo verschenen er op de stations hellingbanen en liften, werden geleidelijnen en brailleplaatjes aangebracht, en werd de Europese regelgeving op het gebied van toegankelijkheid (TSI-PRM) ook maatgevend voor de verlichtingsnormen

. “Als je slechtziend bent is licht niet een kwestie van mooi of lelijk” zegt Ruskamp, “maar bepaalt het of je nog in staat bent om zelfstandig te kunnen reizen met het openbaar vervoer”.

Aantrekkelijk

Verlichting en daglicht leveren binnen stations een belangrijke bijdrage aan de leesbaarheid. Het brengt structuur aan, helpt reizigers bij het vinden van de weg en geeft bovendien een sociaal veilig gevoel. De aandacht voor licht zorgt voor een prettiger reis maar verbetert ook de werkomgeving voor het personeel op het station. We denken bovendien dat vervuiling en vernieling afnemen als het station aantrekkelijk en goed verlicht is.

De nieuwe standaard

In de afgelopen jaren hebben we gewerkt met ‘Nieuw Licht op Stations’. Het levert andere gesprekken maar ook vernieuwende plannen op. Zo werd station Leeuwarden voorzien van nieuwe dynamische verlichting, werden door nieuwe verlichting het ‘kroepoekdak’ van Station Tilburg en het ‘spaceframe’ van Almere Centrum  weer het stralend middelpunt van het stationsgebied, kon op basis van de nieuwste technieken en inzichten zelfs een nieuwe combimast worden ontwikkeld en werden nieuwe stations ontworpen met een verlichtingsontwerp als integraal onderdeel van het plan. "Natuurlijk gaat het in verlichtingsprojecten ook nog steeds over armaturen en lampen, en spelen verbruik en levensduur een grote rol, maar met de focus op wat licht doet voor de mensen en de ruimte willen we ons als spoorsector onderscheiden" aldus Van den Hende.

In de richtlijn voor verlichting op stations (RLN000012) vragen we nu al om een verlichtingsontwerp i.p.v. een armaturenplan. De vormgevingsuitgangspunten die hiervoor de basis vormen, staan nu omschreven in het Handboek Stationsverlichting en zullen het komend jaar ook vertaald worden naar een update van de technische specificaties en regelgeving.