De nieuwe combimast voor stations, een knap staaltje samenwerking

ProRail ontwikkelt samen met Bureau Spoorbouwmeester een nieuwe mast voor op de perrons. Een mast die meerdere functionaliteiten combineert: verlichting- en omroepinstallatie, bewegwijzering, camera’s en de stationsklok. Het afgelopen jaar werden het idee en de verschillende technische componenten beproefd en op dit moment worden de masten op station Hardinxveld-Giessendam in de praktijk getest.

Combineren

Stations worden steeds intensiever gebruikt, en steeds meer voorzieningen en functionaliteiten worden in stations en op perrons geplaatst. Soms worden deze gewoon aan masten gehangen, maar die zijn daarvoor niet geschikt. We kennen allemaal de ‘totempalen’ die daardoor ontstaan; dat ziet er rommelig en kwetsbaar uit. Ook kunnen functionaliteiten soms simpelweg niet (langer) aan één en dezelfde mast, waardoor er masten bijgeplaatst moeten worden. Het aantal masten neemt hierdoor toe, dat leidt tot verrommeling, meer onderhoud en onnodig veel obstakels voor de reizigers.
Door samen een nieuwe mast te ontwikkelen, die geschikt is om allerlei functionaliteiten te combineren, hopen ProRail en Bureau Spoorbouwmeester het aantal masten te kunnen terugbrengen.

Prettig en slim

Uitzonderingen daargelaten, worden masten toegepast op de perrons. Deze zogenaamde multi-purpose mast is een standaardmast die is voorbereid voor de bevestiging van technische elementen als speakers en verlichtingsarmaturen. Ook op de plek waar een klok of een bewegwijzeringsbord kan komen te hangen, zijn de ophangpunten fabrieksmatig al aangebracht. De montage is hierdoor eenvoudiger, en de elementen zitten automatisch op de goede plek.
Dit resulteert in een rustig en overzichtelijk beeld en het is handig voor technici en monteurs. Doordat vooraf de masten zijn voorbereid op de (mogelijke) elementen aan de mast, komen zij terplekke niet voor verrassingen te staan. Dat is prettig en slim.

Innovatief

De mast is bedacht voor de komende decennia, dus natuurlijk wordt gebruik gemaakt van nieuwe technieken. Het energieverbruik is zoveel mogelijk teruggebracht door LED verlichting te gebruiken. Tegelijkertijd voldoet deze verlichting qua opbrengst aan de nieuwe Europese normen (voor toegankelijkheid), en is goed nagedacht over gezichtsherkenning en lichtkleur zodat het gevoel van sociale veiligheid verbeterd kan worden. Uiteraard biedt de mast ruimte aan sensoren zodat de verlichting zich door schakelen en dimmen automatisch aanpast op het gebruik; daarmee wordt het energiegebruik teruggebracht.

Toegankelijk

Met de plaatsing van deze nieuwe masten en het verbeteren van de verlichting, voldoen de perrons aan de nieuwe Europese normering voor wat betreft verlichting, zodat slechtziende reizigers prettig en zelfstandig kunnen reizen. Doordat de multi-purpose mast geschikt is voor de combinatie van meerdere middelen en functionaliteiten zijn er minder masten nodig, en neemt het aantal obstakels op stations fors af. Dat is niet alleen rustiger en veiliger voor mensen die minder goed of niet kunnen zien, iedere reiziger heeft hier voordeel van.

Arbeidsvriendelijk

Doordat de posities van de verschillende elementen zijn voorbereid en de mast is uitgerust met diverse bevestigings- en voedingspunten, zijn de handelingen ‘in het werk’ fors teruggebracht. Maar ook door het mogelijk te maken om masten los van elkaar aan- en uit te schakelen en doordat componenten makkelijk om te wisselen zijn, kan er veilig gewerkt worden terwijl de rest van het station kan blijven functioneren.

Efficiënt en duurzaam

Met het toepassen van LED-verlichting en het slim schakelen en dimmen, zal het energieverbruik op stations tot een minimum worden teruggebracht.
Bij de nieuwe combimast hangt de omroepinstallatie niet meer aan de staander van de mast; de speaker is in de uithouder van de mast ondergebracht. Op deze positie kun je met een dwarsgeplaatste speaker het geluid heel precies sturen; goed verstaanbaar op het perron zonder overlast voor ‘de buren’. Kortom licht en geluid worden zo efficiënt mogelijk gebruikt. Door licht en geluid slim te dimmen en te schakelen, bijvoorbeeld als er geen reizigers op het perron zijn, dan kan het verbruik en de licht- en geluidhinder voor de omgeving nog verder worden teruggebracht.
De combimasten zijn gemaakt van (bij voorkeur hergebruikt) staal. Uit ervaring weten we in de spoorsector dat daarmee een enorm lange levensduur kan worden bereikt. Het staal is volledig te recyclen en alle technische elementen zijn demontabel waardoor deze eenvoudig te vervangen en te scheiden zijn.

Zorgvuldig ontworpen

Het afgelopen jaar werden principes en componenten beproefd aan de hand van een mock-up, een proefopstelling op de binnenplaats van , het kantoor van ProRail in Utrecht. Ook werden de speakers op laboratoriumniveau onder de loep genomen. Alle bevindingen vormden de basis voor een nieuw integraal ontwerp, dat door IPV Delft in opdracht van ProRail Beleid en Ontwikkeling en het programma Toegankelijkheid onder begeleiding van Bureau Spoorbouwmeester gemaakt werd.
De mast voegt zich in kleur en vormtaal in een ‘familie van ontwerpen’ van –al geactualiseerde- inrichtingselementen op het perron, zoals de nieuwe perronoutillage en reisinformatiemiddelen. Zo vormt het een overtuigend geheel.

Praktijkproef Hardinxveld-Giessendam

ProRail gaat niet over een dag ijs en heeft besloten om de mast –als proef- te plaatsen op een aantal stations. Deze praktijktest is het puntje op de i, en laatste stap op weg naar een nieuwe standaardmast. Op station Hardinxveld-Giessendam zijn onlangs de perrons voorzien van de nieuwe multipurpose-mast, zodat praktijkervaring opgedaan kan worden bij productie en montage. Maar nog belangrijker: in de praktijk kun je als reizigers en omwonenden zien hoe 'opgeruimd' de nieuwe inrichting oogt en hoe het licht en het geluid ervaren wordt.

Update: de nieuwe combimast is sinds 2020 als standaardmast vrijgegeven, en in SPC00178 opgenomen in de Rail Infra Catalogus (RIC).