Station Valkenburg is het oudst bewaard gebleven station van Nederland. Mede dankzij de aanleg van de spoorwegen groeide Valkenburg medio 19e eeuw uit tot een toeristische bestemming. De kunst op station Valkenburg is geïntegreerd in de architectuur, passend bij de zogenaamde Willem II-gotiek, ook wel neo-Tudorstijl genoemd. Tussen 1830 en 1860 propageerde Koning Willem II ‘zijn’ bouwstijl. Hij genoot zijn opleiding in Engeland en hield van de Engelse gotiek en de romantische bouwstijl van die tijd. Die architectuur zag hij het liefst nagebootst in de paleizen die hij voor zichzelf in Den Haag liet bouwen. In navolging van de koning verrezen meer gebouwen in Willem II-gotiek waaronder het stationsgebouw Delftsche Poort (1847-1877) in Rotterdam. Veel gebouwen in de Willem II-gotiek bestaan uit baksteen en hebben niet dragende gipsen en gestuukte sierornamenten.
Gevel centrumzijde
De gevel van het stationsgebouw heeft aan de centrumzijde een opschrift in hardsteen reliëf: “STATION VALKENBURG’. Boven het opschrift zijn in mergel diverse ornamenten aangebracht. In het midden rond de stationsklok bevindt zich een eenvoudige omlijsting met aan weerszijden twee wapenschilden in reliëf: links de ster uit het wapen van Maastricht en rechts de adelaar uit het stadswapen van Aken.
Ook op de borstwering zijn zes wapens in reliëf aangebracht. Van links naar rechts zijn dat de adelaar uit het stadswapen van Aken, de ster uit het stadswapen van Maastricht, de leeuw van het Koninkrijk der Nederlanden, de adelaar van het Koninkrijk Pruisen, het oude gemeentewapen van Valkenburg en tot slot het oude wapen van de provincie Limburg.
De wapens van Aken en Maastricht zijn op de gevel aangebracht. Dat is niet voor niets: Valkenburg lag aan de spoorlijn Aken-Maastricht en de spoorwegmaatschappij die de lijn aangelegd en exploiteerde heette de Aken-Maastrichtsche Spoorweg-Maatschappij. Boven de entree bevindt zich vervolgens een reliëf van een gevleugeld wiel met bliksemstralen. Daaronder het jaartal 1853: het jaar waarin het oudste deel van dit station is gebouwd.
Gevel perronzijde
Ook de gevel aan de perronzijde bevat een hardstenen reliëf met het opschrift ‘STATION VALKENBURG’. Daarboven zijn in reliëf diverse ornamenten en wapenschilden aangebracht. Het reliëf in het midden bevat het oude gemeentewapen van Valkenburg met links de ster uit het wapen van Maastricht en rechts de adelaar uit het stadswapen van Aken.
Waarschijnlijk zijn de ornamenten door de architect van het station ontworpen: Jacobus Enschedé joh. zn. (1824-1889). Hij zou geassisteerd zijn door J.A. Kool (1816-1873).
