Amsterdam Amstel werd geopend op 15 oktober 1939, exact 50 jaar na de opening van Amsterdam Centraal. Het Amstelstation is architectonisch, stedenbouwkundig en typologisch van grote waarde. Het station in functionalistische stijl werd ontworpen door Herman Schelling, in nauwe samenwerking met architect Johannnes Leupen en architect-stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren van de gemeentelijke Dienst Publieke Werken. De overzichtelijkheid en scheiding van verkeersstromen in soorten (trampassagiers, fietsers, voetgangers en automobilisten) en richting (aankomend en vertrekkend) hebben de naoorlogse Nederlandse stationsbouw sterk beïnvloed.
Twee monumentale wandschilderingen in de hal vormen een eerbetoon aan de uitvinders van de stoomkracht en de trein. Zij zijn het resultaat van een prijsvraag die bij de bouw werd uitgeschreven voor een kunstwerk op de wanden aan de kopse zijden van de hal. De jury bestond uit professor Heinrich Campendonk, architect Schelling en leden van het Haagse Instituut voor Sier- en Nijverheidskunst. Uit vijf inzendingen koos de jury voor het voorstel van kunstenaar Peter Alma. Alma’s inzending overtuigde door de leesbaarheid, de gekozen thematiek – de dynamiek van de spoorwegen – en de bij de moderne architectuur passende kleurstelling.
Het resultaat van de technische ontwikkeling
De schildering op de westwand - Het resultaat van de technische ontwikkeling - verbeeldt de technische vooruitgang. In het midden van de schildering is een stuk rails afgebeeld met daarop het gevleugeld wiel: het aloude symbool van de spoorwegen dat we ook terugvinden op het dak van Amsterdam Centraal. Links van het gevleugeld wiel schilderde Alma de Oosterse wereld: een sfinx, een piramide, een moskee, een klassieke tempel, palmbomen en vulkanen. Rechts beeldde hij de Westerse wereld af: Amsterdamse pakhuizen, de Utrechtse Dom, een Hollandse windmolen, de Parijse Eiffeltoren en Notre-Dame, de koepel van de Sint-Pieter in Rome en de skyline van Manhattan met wolkenkrabbers, schepen en bruggen.
In V-vorm zijn zes treinstellen en in het midden drie treinwielen afgebeeld. Aan de zijde van de Oosterse wereld bevinden zich de stoomtreinen: twee oude en vooraan een moderne Russische stoomtrein. Rechtsboven zijn vervolgens twee dieseltreinen en een elektrische trein geschilderd. De wandschildering drukt het verbindende karakter van de spoorwegen uit. Het spoor verbindt Oost en west en zorgt dat de reiziger de wereld aan zijn voeten heeft liggen.
Verleden, heden en toekomst
De twee wandschilderingen van Peter Alma en de twee sculpturen die Theo Van Reijn voor het station maakte verbeelden tezamen het verleden, heden en de toekomst van de spoorwegen. Ze geven blijk van het ideaal van de vooruitgang: een opwekkende boodschap aan het einde van de economische crisis.
Peter Alma
Peter Alma (1886-1969) studeerde aan de Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag en aan de Académie Humbert in Parijs. In Parijs raakte hij bevriend met schilders als Fernand Léger, Henri le Fauconnier en Piet Mondriaan. Alma voelde zich verbonden met de arbeidersbeweging. In zijn werk koos hij vaak voor maatschappelijke thema’s, zoals boeren, revolutie, arbeiders en stakers. Hij streefde naar toegankelijke kunst die voor iedereen te begrijpen was. Als toegewijd socialist en als lid van de Socialistische Kunstenaars Kring (SKK) wilde hij met zijn kunst en bijdrage leveren aan de klassenstrijd.
Alma woonde een jaar in Moskou en Charkov. Na terugkeer in Nederland paste hij de eenvoudige grafische uitgangspunten van de Isotypes toe in zijn wandschilderkunst. Alma schreef zelf dat zijn wandschilderkunst “tot het publiek moest spreken, zij moest het verheffen en verrijken”. In 1960 ontving hij de Käthe Kollwitz-plaquette van de Akademie der Künste in Berlijn (DDR). In 1966, bij zijn tachtigste verjaardag, kreeg hij de Albert Schweitzerprijs en de zilveren erepenning van de stad Amsterdam. De wandschilderingen in station Amsterdam Amstel behoren tot zijn belangrijkste bewaard gebleven werken in de openbare ruimte. Verder maakte hij prenten, tekeningen en schilderijen.
