Op perrons van Rotterdam Centraal staan twee abstracte sculpturen. Ze zijn bekend zijn onder hun bijnaam: ‘De speculaasjes’. Die naam verwijst naar de ondiep geribbelde vormen van de sculpturen die, net als de koekjes, hier en daar opengewerkt zijn. Ze zijn gemaakt door J.H. Baas voor het stationsgebouw dat hier tussen 1957 en 2008 stond.
De NS-architect van het oude stationsgebouw, Sybold van Ravesteyn, wilde eigenlijk een werk aankopen van de beroemde beeldhouwer Henry Moore. Van Ravesteyn bracht zelfs nog een bezoek aan Engeland ter voorbereiding van de aankoop. Uiteindelijk bleek het werk van Moore te duur. In plaats daarvan vroeg Van Ravesteyn één van zijn medewerkers, tekenaar J.H. Baas, iets te ontwerpen in dezelfde stijl.
De dynamische sculpturen van muschelkalksteen, die naar ontwerp van Baas werden gemaakt, kregen een prominente plek. Ze stonden op de rechthoekige poortdoorgangen waarmee de uiteinden van het licht gebogen, horizontaal gelede stationsgebouw werd verlengd. Ze waren bepalend voor het silhouet van het gebouw. Nog voor de opening van het station schreef Het Vrije Volk: “Velen hebben zich afgevraagd, wat toch die ornamenten op de zijpoorten betekenen. Soortgelijke ornamenten vindt men in de hal, op de muren. Zij hebben geen andere dan een versierende functie. Men moet er niets bijzonders in zoeken. Deze figuratieve versiering is ontworpen door de kunstenaar J. Baas.”
Bij de vernieuwing van het stationsgebouw in 2014 werden de ‘De speculaasjes’ herplaatst op de twee buitenste perrons: markant boven de entree van de fiets-voetgangerstunnel van het centrum naar de Provenierswijk. Ze zijn voor fietsers en wandelaars aan beide zijden van het stationsgebouw zichtbaar vanaf de straat. Als tribuut aan Baas en Van Ravesteyn is in het huidige stationsgebouw de vorm van de speculaasjes herhaald op de wanden en de balies in de stationshal. Ook op het dak hebben de zonnepanelen de vorm van 'De speculaasjes’.
J.H. Baas
J.H. Baas (1909-1990) was als bouwkundig tekenaar verbonden aan het architectenbureau van Sybold van Ravesteyn. Nadat Van Ravesteyn afscheid nam als spoorarchitect, werkte Baas samen met Van der Gaast onder andere aan de bouw van station Almelo. Ook voor dat station ontwierp hij een kunstwerk.
