Overslaan en naar de inhoud gaan
Kunstwerk

Decoratie stationshal

Bijzonderheden

Thema Spoorambacht Onderwerp
uilen, vleermuizen, zon en maan, locomotieven en wapens van Friesland
Kunstvorm
Keramiekkunst
Materiaal/techniek
Acht geglazuurd wandkeramieken
Locatie Jaartal
Uitvoering
o.a. Plateelbakkerij Rozenburg, Den Haag
Locatie gebied
Stationshal

Het neoclassicistisch station van Leeuwarden stamt uit 1864. Veertig jaar later werd de stationshal grondig verbouwd. Het middenrisaliet werd vervangen door een nieuw gebouw met een groot zesdelig halfrond venster boven toegangsdeuren. De hal werd gedecoreerd met tegeltableaus, keramische tegels met wapenschilden en stuukwerk in de vorm van locomotieven. 

Net als de opzet van het stationsgebouw is de decoratie streng symmetrisch aangebracht op de wanden van de stationshal. Het thema ‘dag en nacht’ speelt een centrale rol binnen de decoratie. Het thema keert terug in de uit 1904 stammende tegeltableaus en in het mozaïek dat in 2000 aan de hal werd toegevoegd. Eenheid in vorm en betekenis ten opzichte van de bestaande decoratie was één van de uitgangspunten bij deze toevoeging.

Zes tegeltableaus in het teken van dag en nacht

Aan de oostelijke en westelijke zijde van de hal zijn in de onderste registers van ‘het venster’ tegeltableaus aangebracht: drie aan elke kant. Op de buitenste tableaus is steeds een identieke uil afgebeeld. De uil zit in een olijfboom en wordt omringd door takken en olijfvruchten. Onder het dier zijn de silhouetten van vijf torens afgebeeld. Achter de uil rijst een grote zon.
De middelste tegeltableaus variëren: aan de oostzijde is het Kleine Rijkswapen afgebeeld en op de westwand een vleermuis. De vleermuis is net als de uil een nachtdier. Hij fladdert boven een ronde wereldkaart, uitgevoerd in donkergroene en blauwe tinten. De achtergrond is gevuld met gele zonnestralen.  Het Kleine Rijkswapen bestaat uit het schild gedekt met de koninklijke kroon. Aan weerszijden van het wapen zijn twee gevulde schalen afgebeeld. Onder het wapen is een festoen van eikenbladeren geschilderd. Twee lege banderolles flankeren het geheel. De achtergrond is gevuld met gele zonnestralen. 

De zes tegeltableaus vormen een geheel. Ze hebben gelijke kleuren en afmetingen. Rond alle centrale voorstellingen is bovendien dezelfde decoratieve rand met florale en geometrische ornamenten aangebracht. De schilderstijl van de tableaus verraadt invloeden van de Art Nouveau. Overeenkomstig is ook de thematiek: ‘dag en nacht’. De nacht is gesymboliseerd door de nachtdieren en staat voor de oude tijd: een tijd zonder stoomkracht en industrialisatie. De zon die gloort vertegenwoordigt de nieuwe tijd: de tijd van de stoommachine en de trein die de wereld voor iedereen bereikbaar maakte. De tegels zijn vervaardigd bij Koninklijke Plateelbakkerij Rozenburg in Den Haag, net als de tegels van de lambrisering onder aan de wand.

Zon en maan in acht beschilderde korbelen

De korbelen aan weerszijden van de rondboogramen van de stationshal zijn beschilderd. De korbelen aan de linkerzijde beschikken over een schildering van een zon. Aan de rechterkant zien we een sikkel van een wassende avondmaan. Het thema ‘dag en nacht’ van de tegeltableaus wordt op deze manier in de kap voortgezet. 

Vier stuukornamenten 

Iedere wand van de stationshal bevat stuukwerk in de vorm van een stoomlocomotief met twee gouden vleugels. De locomotieven zijn frontaal afgebeeld en bevinden zich steeds in het midden van de wand. Het stuukreliëf is beschilderd. De stoomketel is zwart en draagt de initialen van de Staatsspoorwegen. De twee flenswielen zijn blauw. De vier gele lampen hebben goudkleurige randen. Ook de vlampijp is goudkleurig. De bufferbalk is rood en de buffers zelf zijn zwart. De twee gestileerde vleugels aan weerszijden zijn goudkleurig. 

Keramische tegels met wapens

De vier wanden worden verticaal geleed door acht bakstenen pilasters in siermetselverband. De pilasters worden bekroond met eenvoudig gedecoreerde kapitelen en keramische tegels. Steeds is op de linkerpilasters het wapen van de stad Leeuwarden geplaatst en op de rechterpilasters dat van de provincie Friesland. De keramische tegels zijn voorzien van glazuur in de officiële heraldische kleuren. Het wapen van Leeuwarden bestaat uit een klimmende gouden leeuw op een blauw . Het wapen van Friesland telt twee gouden leeuwen op een blauw omringd door zeven liggende gouden blokjes in drie rijen.

 

Bron

M. Boot, N. Jonker e.a., Rozenburg 1883-1917. Geschiedenis van een
Haagse fabriek
, 1983, pp. 7-8.
www.vriendennederlandstegelmuseum.nl, geraadpleegd op 5 april 2018.
www.newscientist.nl, geraadpleegd op 5 april 2018.
SteenhuisMeurs, Cultuurhistorische waardestelling station Leeuwarden, 2015.

Even geduld aub, u wordt doorgestuurd naar de beeldenbank